ادبیات نظری تحقیق ت خارجی قرآن

توضیحات :

ادبیات نظری تحقیق ت خارجی قرآن در 32 صفحه در قالب ورد قابل ویرایش.

بخشی از متن :

رویكرد قرآن به جایگاه ت خارجی

طرح اصول ت ‏خارجی اسلام از منظر قرآن، مستم آن است که رابطه‌ی دین و ت مفروض انگاشته شود. در چارچوب اندیشه جدایی دین و ت، زمینه‏ای برای طرح این بحث‏ نخواهد ماند. ت ‏خارجی، یکی از بخش‏های اساسی ت در معنای کلان آن است؛ بنابراین اگر دین در مسائل ی اندیشه نموده، طبیعتا در مسائل ت ‏خارجی نیز اندیشیده است. ت ‏خارجی، مجموعه‏ای از مسائل ی مرتبط به حوزه‌ی خارجی است و از دو بخش نسبتا ثابت و متغیر برخوردار می‏باشد. قسمت ثابت آن، بیانگر چارچوب کلی ت گذاری خارجی است که خط مشی‏ها و استراتژی‏های ت‏ خارجی در درون آن تنظیم می‏گردد; این بخش، عمدتا مبتنی بر آموزه‏های نظری و نظام ارزشی و ایدئولوژی حاکم است. عناصر متغیر ت ‏خارجی ناظر به خط مشی‏هایی است که متناسب با اوضاع تنظیم و تدوین می‏گردند.

اسلام دو بخش ثابت و متغیر دارد: ثابت آن ناظر به اصول کلی رفتار دینداران است و در طول زمان ماندگاری دارد؛ اما جنبه‌ی متغیر آن از عرف و ضرورت‏های زمانه تاثیر می‏گیرد. بخش متغیر ت ‏خارجی به این جنبه برمی‏گردد؛ زیرا در شرایط و مقتضیات زمانه تغییر مشی می‏دهد; بنابراین، اندیشه‌ی دینی در مورد مسائل ی و مدیریت اجتماعی، در حیطه‌ی طرح کلیات و اصول محدود می‏گردد. مسائل روابط بین الملل و ت ‏خارجی به شکل امروزی و در قالب یک سیستم آکادمیک و منسجم، محصول قرون اخیر به خصوص دوره‌ی پس از جنگ جهانی دوم است; ولی برخی مسائل آن، نظیر روابط خارجی و مسائل جنگ و صلح به قدمت تاریخ بشر سابقه دارد. چنین نگرشی، طرح بحث‏ ت‏خارجی اسلامی را تبیین می‏کند؛ زیرا به گفته‌ی هالستی‏» اگر یکی از مهم‏ترین مسائل روابط بین‌الملل را مطالعه‌ی دو پدیده‌ی جنگ و صلح بدانیم، مطالعه‌ی مسائل جهانی به دوره‏های پیش از میلاد باز می‏گردد و اثر تاریخی توسیدید» پیرامون جنگ‏های پلوپونز» از قدیمی‏ترین متون این رشته محسوب می‏گردد.^[1]

با توجه به نکات مذکور، می‏توان از اصول ت ‏خارجی اسلام در قرآن یاد کرد. این اصول ناظر به چارچوب کلان رفتار خارجی دولت اسلامی است و روابط خارجی مسلمانان با جوامع غیراسلامی را تنظیم می‏کند. قرآن کریم دارای مسائل اعتقادی، اجتماعی و ی است و از برخی آیات آن می‏توان اصول ت ‏خارجی اسلام را استخراج کرد.

اصول ت ‏خارجی اسلام

همان‏گونه که اشاره شد، مقصود از اصول ت ‏خارجی، مجموعه‏ای از آموزه‏های دینی است که چارچوب کلان ت ‏خارجی دولت اسلامی را شکل می‏دهد. این مجموعه از خصلت ماندگاری برخوردار است و از نظر تفسیری بر دیگر مسائل ت ‏خارجی حکومت دارد. یکی از پژوهشگران مسلمان در تعریف اصول ت ‏خارجی می‏گوید: مقصود از اصول ت‏خارجی، مبادی و اساس روابط خارجی دولت اسلامی است که منابع دینی، آنها را به عنوان چارچوب تنظیم روابط خارجی مطرح می‏کند.»^[2]

با عنایت ‏به تعریف مزبور، می‏توان این اصول را از مجموع آیات قرآنی ناظر به روابط خارجی به دست آورده و در محورهای زیر مطرح کرد:

1ـ اصل توحید؛

2ـ اصل ولاء؛

3ـ اصل دعوت و جهاد;

4ـ اصل عدالت؛

5ـ اصل ظلم ستیزی و نفی سلطه‌ی كافران;

6ـ اصل عزت اسلامی و سیادت دینی;

7ـ اصل پای‏بندی به پیمان‌های ی.

البته برخی پژوهشگران در کنار اصول مزبور، عناوین دیگری مانند: تولی و تبری، تالیف قلوب‏ و امر به معروف‏ را نیز مطرح کرده‏اند؛ اما به نظرمی رسد اصول هفت‌گانه‌ی فوق، این عناوین را نیز دربر می‏گیرد و به ذکر مجزای آنها نیازی نیست. درباره‌ی تالیف قلوب گفتنی است هر چند از آن در ذیل اصول ت ‏خارجی اسلام بحث کرده‏اند، اما از فلسفه‌ی تشریع این حکم و موارد اعمال آن می‏توان استظهار نمود که تالیف قلوب، بیش‌تر با ابزارهای ت ‏خارجی همخوانی دارد تا اصول؛ چون تالیف قلوب با آنچه امروزه ذیل ابزارهای اقتصادی ت ‏خارجی و کمک‏های بشر دوستانه مطرح می‏گردد، شباهت‏بیش‌تری دارد. در واقع دولت اسلامی برای جلب جوامع غیرمسلمان یا کاهش خصومت‏ها، از سهم مؤلفة القلوب‏ استفاده می‏کند. برای مثال پیامبر اسلام در جنگ طائف به اشراف و بزرگانی که تازه اسلام آورده بودند یا مشرکانی که به وی یاری رسانیده بودند، از سهم مؤلفة القلوب بخشید تا نظر آنان و قبایل‌شان را به اسلام جلب کند.^[3]

1ـ اصل توحید

محور آنچه قرآن مردمان را بدان خوانده، یك اصل بیش نیست؛ اصل ایمان به خدا ـ رب العالمین ـ و اینكه هیچ كس و هیچ چیز را جز او، خدای خود نخوانید. رب العالمین اوست و هر كس خدا را پروردگار جهان بداند، در او بیمی نیست. ایمان به رب العالمین، اعتقادی براساس فطرت است؛ لذا تا جهان باقی است، این اصل دگرگون نخواهد شد. پس دین، نژادی، محلی یا فصلی نیست؛ از این رو، اسلام نه از آنِ عرب است و نه از آن عجم.

توحید، سنگ بنای ساختمانی است كه پیامبران و پیامبر اسلام در كار ساختنش بوده‌اند. آنگاه كه پیامبر دعوت را به عنوان استراتژی انتخاب می‌نمود، از توحید شروع كرد. همچنین در ابتدای اكثر نامه‌های پیامبر كه دعوت سران كشورها نوشته شده، این معنا به روشنی دیده می‌شود. جملاتی مانند: سلام علی من اتبع الهدی و آمن بالله و رسوله و شهد ان لا اله الا الله وحده لاشریك له لم یتخذ صاحبة و لا ولداً. (درود بر كسی كه از هدایت پیروی كند و به خدا و رسول او بگرود و گواهی دهد خدایی جز پروردگار یكتا وجود ندارد خدایی كه نه او را شریك است و نه همسر و نه فرزند.)

همچنین پیامبر در اكثر نامه‌هایی كه به سران مسیحی می‌نویسد، به این آیه شریفه اشاره می‌فرماید: یَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلی‏ كَلِمَةٍ سَوَاءِ بَیْنَنَا وَ بَیْنَكمُ‏ْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَ لانُشرِْكَ بِهِ شَیًْئا وَ لایَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِّن دُونِ الله‏. ای اهل كتاب! بیایید از آن موضوعی كه پذیرفته‌ی ما و شماست پیروی كنیم: آنكه جز خدای را نپرستیم و هیچ چیز را شریك او نسازیم و بعضی از ما بعضی دیگر را بجز خدا به پرستش نگیرد.» (آل عمران/64)

از آن جایی كه وظیفه‌ی اصلی پیامبر، دعوت به یكتاپرستی بود، از این رو توحید از مهم‌ترین مبانی ت خارجی قرآن به شمار می‌رود.

2ـ اصل ولاء

مسلمان همواره باید بداند كه عضو جامعه‌ی اسلامی است. غیر مسلمان نیز عضو یك پیكر دیگر است. عضو پیكر اسلامی، روابطش با اعضای پیكر غیر اسلامی باید به نحوی باشد كه به وحدت و استقلال پیكر اسلامی آسیبی نرساند. پس خواه ناخواه نمی‌تواند روابط مسلمان و غیر مسلمان با روابط مسلمان و مسلمان یكسان و احیاناً از آن نزدیك‌تر باشد؛ و معنای اینكه مسلمان نباید با غیر مسلمان رابطه‌ی ولاء داشته باشد، این است كه مسلمان نباید عملاً عضو پیكر غیر اسلامی قرار گیرد. همه‌ی اینها ایجاب می‌كند كه روابط مسلم با غیر مسلم محتاطانه باشد.

قرآن كریم ضمن اینكه از امت اسلامی می‌خواهد تا همواره مجهز به انواع وسایل دفاعی در برابر كفار باشند، علاوه بر آن شدیداً مسلمانان را از داشتن مناسبات دوستانه با كفار به نحوی كه آنان را دوست صمیمی خود بگیرند، تا جایی‌كه كفار از اسرار مسلمانان مطلع باشند، نهی فرموده است.

3ـ اصل دعوت و جهاد

از میان اصول ت‏ خارجی اسلام، شاید این اصل بیش از همه حائز اهمیت ‏بوده و بیش‌تر از دیگر محورها مورد بحث و مناظره قرار گرفته باشد. احتمالا یکی از جهات اهمیت این اصل، آن است که ماهیت روابط خارجی از دیدگاه اسلام را تبیین می‏کند. مناظرات دامنه‏دار درباره‌ی اصل دعوت و جهاد سبب شد از هر دو اصل تحت‏ یک عنوان یاد کنیم؛ زیرا اگر تنها به ذکر عنوان دعوت اکتفا گردد، دیدگاه‏های موجود درباره‌ی اصل جنگ یا صلح در روابط خارجی اسلام نادیده انگاشته می‏شود؛ و اگر اصل را بر جهاد و جنگ مشروع بگذاریم، طرح عنوان اصل دعوت ناتمام خواهد ماند.

تفصیل این بحث را با یک پرسش اساسی ناظر به ماهیت روابط خارجی از دیدگاه اسلام پی‏ می‏گیریم که آیا اسلام در روابط خود با جوامع غیراسلامی، اصل را بر جنگ می‏گذارد یا صلح؟ به عبارت دیگر، آیا صلح یک قاعده است و جنگ، ضرورت یا بالعکس؟ اگر اصل جهاد را به عنوان یکی از اصول ت ‏خارجی اسلام مورد تاکید قرار دهیم، به زعم برخی اندیشمندان مسلمان و عموم خاورشناسان، اصل در روابط خارجی اسلام، جنگ است و صلح ناظر به حالات خاص و استثنا از قاعده می‏باشد؛ اما اگر اصل را بر دعوت بگذاریم، قضیه فرق خواهد کرد. دقیقا با عنایت ‏به همین مساله است که با دو نوع روش رو به رو می‏گردیم:

الف‌ـ روش خاورشناسان که در قالب گسترش اسلام با شمشیر‏» مطرح می‏گردد و بر مفاهیمی چون تروریسم، بنیادگرایی، اسلام مسلح و.تاکید می‏شود. در این رویکرد، آیات جهاد به خصوص آیه سیف، به عنوان مستند مورد توجه قرار می‏گیرد.

ب‌ـ روشنفکران مسلمان که در قالب پیراستن چهره‌ی اسلام از خشونت‏» به تحلیل می‏پردازند و بر مفاهیمی چون: اسلام و تسامح و زندگی مسالمت‌آمیز تاکید می‏کنند.^[4]

در حالی‏که دسته‌ی نخست فقط به تحلیل آیات جهاد می‏پردازند و آیات صلح را از نظر دور می‏دارد، دسته‌ی دوم با تاکید بر آیات صلح، به آیات جهاد بی‏توجهی می‏کنند. روش اعتدال، روشی است که بتواند میان هر دو دسته آیات جمع زند. اکثر مفسران و فقهای اسلام در این‏باره اندیشیده‏اند که از مجموع این گفته‏ها و اظهارات می‏توان به جمع‏بندی و نتیجه نهایی نایل آمد. بدون تردید یکی از مهم‏ترین و احتمالا هدف اصلی فرستادن انبیا، دعوت است. آیات متعدد قرآن کریم، پیامبران را دعوتگران دینی معرفی می‏کند. بر این‏اساس، نخستین وظیفه‌ی پیامبر، دعوت بشر به تعالیم و ارزش‏های وحیانی است. از سوی دیگر، جنگ با مشرکان و طغیان‏گران، بی‏تردید یکی از وظایف اساسی مسلمانان محسوب می‏گردد. آنچه در مورد جنگ حایز اهمیت است، فلسفه‌ی تشریع این پدیده است که جهاد برای چیست و چه زمانی انجام می‏پذیرد.

1ـ کی. جی، هالستی. مبانی تحلیل ت‏بین الملل. مترجم: مستقیمی، بهرام. تهران: دفتر مطالعات ی و بین‌المللی، 1376.

2ـ نادیه، محمود مصطفی. المدخل المنهاجیه فی العلاقات الدولیة فی الاسلام. المعهد العالمی للفکر الاسلامی، 1996م.

1ـ ابن هشام. السیرة النبویه. تحقیق محی الدین عبدالمجید، مطبعة السعاده، ج‏2، ص‏314.

1ـ سیف الدین، عبدالفتاح. القران و نظیر العلاقات الدولیه فی الاسلام. نادیه، محمود مصطفی. المدخل المنهاجیه فی العلاقات الدولیة فی الاسلام. المعهد العالمی للفکر الاسلامی، 1996م، ص 15- 89.